STEDENBOUW: STIJLKAMERS WORDEN IN OUDE LUISTER HERSTELD; ZONDER ASBEST

Ruim 30 jaar na de openstelling van Paleis Het Loo als museum ondergaat het paleis een ingrijpende vernieuwing en verbouwing. De werkzaamheden worden uitgevoerd in zes percelen, te weten: (1) de realisatie van een bouwkuip onder het voorplein/de Bassecour, de vleugels en een deel van het corps de logis (hoofdgebouw); (2) de bouw van een nieuwe, ondergrondse foyer in deze bouwkuip en de vernieuwing van de vleugels; (3) de bouwplaatsinrichting, complete asbestsanering en restauratie van de monumentale stijlkamers; (4) de E-installaties en (5) de W-installaties. Van januari t/m maart 2018 zijn de museumcollecties voorzichtig uit de paleisvertrekken en vleugels gehaald en opgeslagen; direct daarna gingen de bouwwerkzaamheden van start.

Het 300 jaar oude Paleis Het Loo is eigendom van de Staat der Nederlanden. Het beheer en onderhoud van de gebouwen werd tot voor kort uitgevoerd door het Rijksvastgoedbedrijf. In 2017 is deze verantwoordelijkheid overge- dragen aan Stichting Paleis Het Loo, met uitzondering van het asbest en de funderingen. “Een eerste inventarisatie toonde aan dat het paleis zo vol zat met asbest, dat goed (en veilig) onderhoud helaas niet mogelijk was”, vertelt Manon Costa, Projectleider voor Paleis Het Loo. “Daarom is besloten tot een grondige asbestsanering. Omdat het volledige paleis hiervoor gesloten moest worden, zijn deze werkzaamheden slim gecombineerd met een vernieuwing en verbouwing, die medio 2021 wordt opgeleverd.”

GECONDITIONEERDE OPSLAG

Een Europese aanbesteding volgde, waarna de realisatie van perceel 3 werd gegund aan Erkend Restauratie Bouwbedrijf Koninklijke Woudenberg. Niet alleen op basis van de economisch meest voordelige inschrijving, maar ook dankzij het onderscheidende Plan van Aanpak, vertelt Technisch Directeur Wibo van der Jagt. “Om het asbest te saneren, hebben wij alle monumentale kamers van Paleis Het Loo moeten demonteren. Voor de opslag van het timmerwerk was een ruimte aangewezen in één van de vleugels, maar dit zorgde voor grote loopafstanden. Daarom hebben wij een alternatief voorgesteld met een ketenpark van vier verdiepingen, die rechtstreeks in verbinding staat met het gebouw. Hierdoor worden niet alleen de loopafstanden, maar ook de kans op beschadigingen tot een minimum beperkt.”

In het ketenpark is een uitgebreide klimaatbeheersing voorzien, vertelt hij. “Relatieve vochtigheid en temperaturen worden continu gemonitord, waarop de klimaatbeheersing wordt aangepast. Het resultaat is een perfecte conservering van alle timmerwerk.” Ook onderscheidend en doorslaggevend was het gebruik van speciale, tijdelijke roostervloeren in de asbestcontainments, vertelt Costa. “Hierdoor konden de installateurs en asbestsaneerders niet alleen sneller werken, in een veilige werkomgeving, maar werd ook de kans op beschadigingen aan de vloer tot een minimum beperkt.”

4.500 M 2 ASBEST

Inmiddels is 99.9% van alle asbest uit Paleis Het Loo verwijderd. Bepaald geen sinecure, want tijdens de grote hersteloperatie begin jaren ’80 – toen asbest nog was toegestaan – is het materiaal op tal van plekken toegepast. “Asbest is vochtongevoelig, brandwerend, hard, stootvast en gemakkelijk te verwerken”, vertelt Van der Jagt. “In Paleis Het Loo is het onder meer gebruikt als brandwerende voorziening tussen vloeren en plafonds en in wanden, maar ook als stelplaat onder balklagen en kapiteeltjes van kolommen. In totaal hebben we circa 4.500 m2 asbest aangetroffen, wat ongeveer gelijk staat aan de oppervlakte van het Bassecour.”

Om alle asbestlocaties schoon te maken, was niet eenvoudig. Uitdaging waren onder meer de plafonds, die een hoogmonumentale status hebben. “De plafonds zijn deels afgewerkt met geschilderd houtwerk en deels met stukwerk, in allerlei vormen en op verschillende ondergronden”, vertelt Costa. “Om beschadigingen te voorkomen, wilden we deze plafonds zoveel mogelijk intact houden. Dankzij de inspanningen van de asbestsaneerders van Koninklijke Woudenberg zijn we daar uitstekend in geslaagd.”

MONUMENTALE PUZZEL

Om veilig te kunnen werken in asbestcondities, heeft Koninklijke Woudenberg voor aanvang van het project alle timmerlieden op asbestcursus gestuurd. Vervolgens zijn de containments opgebouwd en hebben de timmerlieden, inmiddels Deskundig Asbestverwijderaars (DAV2), de stijlkamers gedemonteerd. “Voor iedere kamer is een uitvoeringsplan gemaakt”, vertelt Van der Jagt. “Bovendien zijn uitgebreide 3D-scans gemaakt. Onder andere van de wanden en plafonds. Elk onderdeel is vervolgens voorzien van een specifiek nummer, op basis waarvan onze timmerlieden de onderdelen hebben verwijderd en schoongemaakt. Vervolgens zijn alle onderdelen voorzien van een unieke barcode, waardoor we altijd kunnen terugzoeken in welke stijlkamer en op welke plek het onderdeel moet worden teruggeplaatst. Op dit moment is installateur Heijmans bezig om de nieuwe installaties in de vloeren aan te brengen, waarna wij de vloeren en wanden sluiten en de stijlkamers als een omgekeerde monumentale puzzel kunnen terugplaatsen. Ook starten we binnenkort met de aanpassingen aan de ramen, deuren en kozijnen, die brand en inbraakwerend worden uitgevoerd. Bovendien zijn we inmiddels gestart met optrekken van de nieuwe liftschachten.”

Alle stijlkamers zijn met zeer veel zorg gedemonteerd, benadrukt Van der Jagt. “Van iedere kamer is een volledige foto-opname gemaakt, op basis waarvan we bestaande en eventuele nieuwe schades kunnen inventariseren. Deze schades worden zo spaarzaam mogelijk gerestaureerd door een erkende schilder, zodat de tand des tijds in de kamers duidelijk zichtbaar blijft.”

OPTIMALE BEREIKBAARHEID

Tijdens de werkzaamheden zijn alle gebouwen van Paleis Het Loo gesloten voor bezoekers. De paleistuinen zijn echter wel geopend in het BuitenGewoon Open-seizoen. “Omdat het zicht vanaf het paleisdak op de tuinen een grote publiekstrekker is, was het bereikbaar houden van deze locatie gedurende het seizoen (eind maart tot en met eind september) erg belangrijk”, vertelt Costa. “De tijdelijke liftoplossing van RECO geeft hier uitstekend invulling aan.”

“In opdracht van Koninklijke Woudenberg hebben wij meegedacht over een passende toegankelijkheidsoplossing”, vertelt Iwan Knoeff, projectleider van RECO. “Deze oplossing lag in een tijdelijke, publieksvriendelijke lift aan de buitenzijde van het gebouw, die op verzoek van Paleis Het Loo glazen deuren heeft gekregen. Vanuit de lift kunnen onder andere mindervalide bezoekers het twintig meter hoge dak bereiken en de paleistuin bekijken. Bovendien installeerden we een trappenconstructie en drie galerijen, vanaf waar ook de werkzaamheden in het gebouw en in de bouwput duidelijk zichtbaar zijn.” Met deze oplossing is een mooi, gezamenlijk visitekaartje gerealiseerd, benadrukt Van der Jagt. “Vanaf de galerijen kunnen bezoekers niet alleen zien hoe mooi we samen bouwen aan Paleis Het Loo, maar ook hoe mooi de bouwplaats erbij ligt.”

STRAKKE PLANNING

Om de publieksvoorzieningen te kunnen bouwen, moesten alle materialen vanaf het binnenplein en over het gebouw heen in de achtertuin worden gehesen. Dat transport vond plaats vlak voordat de kelder voor de ondergrondse uitbreiding werd ontgraven. RECO had alleen dat ene moment om de materialen aan te voeren en moest dit dus goed voorbereiden. Knoeff: “Voor het bouwen van de tijdelijke publieksvoorzieningen hadden we tien dagen. Een strakke planning, want normaal gesproken duurt het opbouwen van zo’n constructie twintig dagen. Tegelijkertijd moesten we voorzichtig te werk gaan, omdat we in de juist gerenoveerde paleistuin stonden. Dankzij de inzet van onze uitvoerder Roel van der Woude en alle bouwplaatsmedewerkers hebben we de deadline zonder problemen kunnen halen.”

BOUWPLAATSINSTALLATIE ZONDER STORINGEN

Naast de publieksvoorzieningen verzorgde RECO de bouwplaatsinstallatie voor de aanleg van de ondergrondse ruimte en de asbestsanering. Zo bracht RECO de verdeelkasten en bekabeling aan. Hiervan is één verdeelkast aangesloten op de bestaande installatie in de oostvleugel en één op de west vleugel. Van daaruit maakte RECO 120 aansluitingen in het paleis. Speciaal voor dit project zijn de kabels in twee kleuren uitgevoerd: groene voor de ondergrondse werkzaamheden en blauwe voor de asbestsanering. Ook zijn er tussenmeters geplaatst. “Een complexe klus”, aldus Knoeff. “Zeker toen tijdens de uitvoering bleek dat een deel van de kabels door de ondergrondse uitbreiding zou lopen. We moesten toen ad hoe een alternatief bedenken.” De bouwplaatsinrichting, maar ook de publiekstoegankelijke liften en galerijen functioneren vanaf het eerste moment prima. Top op heden heeft zich geen enkele storing voorgedaan.

Bron: stedenbouw.nl/

Koninklijke Woudenberg verzorgt de renovatie en asbestsanering in dit prachtige project. In onderstaande film laten we zien wat voor vakwerk onze vaklieden hier dagelijks uitvoeren.